Bezoek uit Berlijn, 10-12 oktober 2008

Met tien mensen zijn ze gekomen uit Berlijn. Ook deze keer is er weer de ontmoeting op vrijdagavond met de gastgezinnen. Op zaterdagochtend zien we elkaar, Berlijners en de Berlijngroep die met hen vanuit de wijkgemeente Emmen-Oost de contacten onderhoudt, in De Voorhof. Het contact bestaat al bijna 24 jaar. De ontmoeting is ook nu weer heel plezierig. Het is fijn dat ook enkele belangstellende gemeenteleden aanwezig zijn. Als thema hebben we deze keer gekozen voor informatie over en een bezoek aan Neugnadenfeld, een klein Duits dorp, dichtbij de grens, op 25 km. afstand van Emmen. Het is een dorp met een bijzondere geschiedenis. Mevrouw drs. Judith van Weperen uit Oosterhesselen heeft van deze geschiedenis grondig studie gemaakt.

Zij vertelt een indrukwekkend verhaal over gevluchte mensen. Berooid en dakloos hebben ze vanuit een sterk geloof met heel veel hoop en inspanning een nieuw bestaan in een nieuw dorp opgebouwd. De geschiedenis gaat terug tot 1946. Heel veel, van oorsprong Duitse mensen, worden vanwege hun nationaliteit verdreven uit Oost-Europa. Het gaat om meer dan acht miljoen personen, veelal vrouwen en kinderen. Een deel van hen heeft contacten met de Herrnhutter Broedergemeente die in het begin van de 18de eeuw door graaf von Zinzendorf gesticht is. Deze ontheemde mensen, ongeveer 60 families, komen in 1946 terecht in de barakken van een voormalig krijgsgevangenenkamp voor Russische gevangenen bij Alexisdorf. Het is een erg afgelegen, eenzaam gebied. De eerste groep groeit uit tot 1000 mensen in 1950. De woonomstandigheden zijn minimaal, men moet zich met alles behelpen. Het godsdienstig leven wordt volgens de Herrnhutter traditie ingericht. Nog in hetzelfde jaar wordt het barakkenkamp een andere naam gegeven: Neugnadenfeld, veld van de nieuwe genade. Met vereende kracht van de bewoners en met hulp van de overheid wordt het veengebied ontgonnen, huizen worden gebouwd, er komt een basisschool. Alles onder primitieve omstandigheden. Financiële en materiële hulp wordt geboden vanuit het buitenland. Er ontstaat een dorp. Er komt meer structuur in het leven van de vroegere vluchtelingen. In 1958 kan men beginnen met de bouw van een kerk die het jaar daarna feestelijk wordt ingewijd. Nu, ruim 60 jaar later, wonen er ongeveer 850 mensen, waarvan een derde deel nog meelevend lid is van de Broedergemeente. De Herrnhutter Broedergemeente is een wat gesloten groep met een eigen godsdienstige stijl en eigen levensgewoonten. Er is veel zending bedreven, o.a. in Suriname, Tanzania en Zuid-Afrika. Mevrouw van Weperen vertelt op boeiende wijze haar verhaal met hier en daar een anekdote, al gaat het om mensen die het ongelooflijk moeilijk hebben gehad. Het is goed om er van te horen en dit alles te weten. Ieder luistert dan ook heel aandachtig. Na afloop van de lezing is er gelegenheid tot het stellen van vragen.

Na de lunch vertrekken we naar Neugnadenfeld en zien het dorp met eigen ogen. De kerk in het centrum, het dorpshuis, het kleine museum, een plein in het midden. Het is er vredig en stil. Mevrouw van Weperen begeleidt ons en is de hele middag aanwezig. We worden in twee groepen gesplitst, een deel gaat naar het museum waar een bijzondere zwart-wit film te zien is over het leven van de eerste bewoners, toegelicht door een man die de geschiedenis vanaf het begin heeft meegemaakt. De overige mensen bezoeken de volgens Hernhutter traditie aangelegde begraafplaats, Gottesacker genoemd. Indrukwekkend is het om daar te zijn. Na de theepauze is er de bezichtiging van de sober, helemaal wit ingerichte kerk. Pfarrer Bayer vertelt over de kerkdiensten en de activiteiten door de week. We zingen samen uit het nieuwe Herrnhutter gezangboek.

Tenslotte bezoeken we de begraafplaats waar tijdens de Tweede Wereldoorlog mogelijk ca. 6000 Russische krijgsgevangenen in een massagraf zijn begraven, zo wordt ons verteld. Er is een aantal kale rechtopstaande stenen te zien en een grotere steen met inscriptie. Het is beklemmend, toch: goed om ons te realiseren wat daar ongeveer 65 jaar geleden gebeurd is. Met heel veel opgedane indrukken vertrekken we uit Neugnadenfeld. Het lijkt een gewoon dorp, maar het heeft een zo ongewone geschiedenis. We praten na over de verrijkende ervaring van die middag tijdens een gezamenlijke maaltijd in Georgsdorf. Op de zondagmorgen ontmoeten we elkaar weer in De Voorhof. We horen en zien over de loofhutten en het nog jaarlijks door Joden gevierde feest . “Ontrecht van huis en haard en vaste zekerheden, is Gods volk jaar na jaar in loofhutten gezeten”, zingen we samen. De kerkdienst sluit aan bij wat we de vorige dag hebben gehoord en gezien. Na de kerk genieten we van koffie met koek en daarna van een door de maaltijdgroep heel goed verzorgde maaltijd.

Om ongeveer 14.30 uur nemen we afscheid. Een paar mensen uit Berlijn gaan weer op pad met de auto, de anderen worden naar Meppen gebracht vanwaar ze terugreizen naar Berlijn. We kijken terug op een goed weekend.

Alie Schutten